KORONAWIRUS a prawo pracy – informacje przekazane przez PIP w Słupsku
https://www.gov.pl/web/rodzina/pracownik-i-przedsiebiorca-w-obliczu-koronawirusa—praktyczny-poradnik
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Pracownik i przedsiębiorca w obliczu koronawirusa – praktyczny poradnik
15.03.2020
Zagrożenia związane z rozprzestrzenianiem się koronawirusa stawiają przed nami wszystkimi nowe wyzwania. Dotyczy to zarówno pracowników, jak i przedsiębiorców. Dzisiaj na zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy musimy spojrzeć w inny sposób, a istniejące zasady dostosować do nowej sytuacji, w jakiej się znaleźliśmy. Przedstawiamy praktyczny poradnik dla pracowników i przedsiębiorców.
Nadzwyczajne okoliczności związane z zagrożeniem wirusem COVID-19 nie zwalniają pracodawcy z obowiązku ochrony zdrowia i życia pracowników – szczególnie, gdy wykonują oni prace na stanowiskach, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne.
Przygotowaliśmy praktyczny poradnik dla pracowników i przedsiębiorców dotyczący bezpieczeństwa i higieny pracy w obliczu koronawirusa, w którym odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania.
Jak dzisiaj należy organizować pracę
W dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca zobowiązany jest, w miarę możliwości, zapewnić, by wirus COVD-19 nie rozprzestrzeniał się w miejscu pracy. Oznacza to przede wszystkim taką organizację pracy, która ograniczy osobiste kontakty pomiędzy pracownikami, np. rezygnacja ze spotkań czy komunikowanie się za pośrednictwem środków zdalnej komunikacji. Tam, gdzie jest to możliwe, należy polecić pracownikom wykonywanie pracy zdalnej.
Czy w związku z zagrożeniem wirusowym pracodawca odpowiada za zapewnienie pracownikom środków dezynfekcyjnych?
Ważne jest zarówno zapewnienie pracownikom środków służących do dezynfekcji rąk, jak i zwrócenie szczególnej uwagi na zagadnienia higieny, czyli czystości stanowisk pracy oraz miejsc, w których pracownicy często przebywają, np. jadalnie czy sanitariaty.
Szczególnie narażeni mogą być pracownicy wykonujący pracę w bezpośrednim kontakcie z klientem. Pracowników takich należy odpowiednio poinformować o zagrożeniach oraz wyposażyć w środki ochrony indywidualnej, o ile z przeprowadzonej przez pracodawcę oceny ryzyka wynika, że są one niezbędne na danym stanowisku pracy.
Czy obowiązek informowania pracowników o ryzyku zawodowym obejmuje zagrożenie wirusem COVID-19?
Pracodawca informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Szczególnie istotne jest więc zagadnienie przepływu informacji pomiędzy pracodawcą a pracownikami w celu udzielania im bieżących wskazówek dotyczących zachowania się w miejscu pracy w zmienionych okolicznościach spowodowanych zagrożeniem wirusem COVID-19.
Czy do obowiązków pracodawcy należy przygotowanie instrukcji dotyczących wykonywania pracy w sytuacji zagrożenia koronawirusem?
Rekomenduje się, aby pracodawca przygotował odpowiednie instrukcje – wytyczne, zalecenia – skierowane do pracowników wskazujące im, jak pracować w sytuacji zagrożenia wirusem COVID-19 (dotyczące między innymi kontaktów z pracownikami, klientami czy higieny osobistej).
Czy można mierzyć pracownikom temperaturę ciała?
Pracodawca powinien uzyskać zgodę zainteresowanego pracownika na dokonanie pomiaru temperatury ciała. Pracownik ma natomiast obowiązek współdziałać z pracodawcą w realizacji zadań związanych z ochroną życia i zdrowia pracowników.
Podjęcie przez pracodawcę takiego profilaktycznego działania może mieć znaczenie dla przeciwdziałania COVID-19. Nie jest jednak ustalona przepisami prawa wysokość temperatury pozwalająca na stwierdzenie, że pracownik jest chory albo zarażony wirusem COVID-19.
Czy nadzwyczajne okoliczności związane z zagrożeniem wirusem COVID-19 zwalniają pracowników z obowiązku przestrzegania opracowanych przez pracodawcę wytycznych, instrukcji i poleceń związanych z przeciwdziałaniem zagrożeniu tym wirusem?
Pracownik w sytuacji zagrożenia wirusem COVID-19 zobowiązany jest wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek pracodawcy i przełożonych. Dodatkowo pracownik jest zobowiązany współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Praca zdalna, urlopy, wynagrodzenia – najczęściej zadawane pytania
Czy pracodawca może obecnie nakazać swoim pracownikom pracę zdalną?
Tak, w celu przeciwdziałania rozprzestrzeniania się koronawirusa pracodawca może nakazać swoim pracownikom pracę zdalną. Wynika to z zapisów tzw. specustawy, czyli specjalnej ustawy dotyczącej szczególnych rozwiązań w walce z epidemią koronawirusa.
Praca zdalna to nie to samo co telepraca
Praca zdalna jest pojęciem szerszym niż telepraca. Praca zdalna polega na wykonywaniu pracy poza miejscem jej stałego wykonywania na polecenie pracodawcy – w rozumieniu specustawy – w celu przeciwdziałania COVID-19.
Jaka jest więc różnica między pracą zdalną a telepracą?
Telepracą jest wykonywanie pracy regularnie poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej. Telepracownikiem jest więc pracownik, który wykonuje pracę w tych warunkach i przekazuje pracodawcy wyniki pracy, w szczególności za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Może to być np. praca wykonywana na komputerze i przesyłana pracodawcy pocztą elektroniczną.
Praca zdalna może natomiast polegać także na tym, że pracownik wykonuje pracę np. w domu bez użycia środków komunikacji elektronicznej (komputera, internetu). Przykładowo pracownik w domu analizuje dokumenty, pisze opinię odręcznie itp., a następnie przekazuje pracodawcy efekt swojej pracy w sposób uzgodniony z pracodawcą.
Czy pracownik może wnioskować o pracę zdalną?
Decyzja o poleceniu pracy zdalnej leży wyłącznie w gestii pracodawcy. Pracownik może oczywiście wnioskować, ale jego wniosek nie wiąże w żaden sposób pracodawcy.
Czy w przypadku zlecenia pracy zdalnej wynagrodzenie ulegnie zmianie?
Nie, wynagrodzenie pracownika nie ulegnie zmianie. Praca zdalna to po prostu zmiana miejsca wykonywania pracy.
W jakiej formie pracodawca ma powierzyć pracownikowi pracę zdalną – czy konieczne jest zlecenie na piśmie?
Ustawa nie wskazuje formy polecenia pracy zdalnej – oznacza to, że polecenie może zostać wydane w dowolnej formie, również ustnie. W interesie obu stron, czyli zarówno pracodawcy, jak i pracownika, byłoby jednak potwierdzenie takiego faktu np. w piśmie skierowanym do pracownika czy służbowym e-mailu.
Jak dokumentuje się pracę zdalną?
Jest to kwestia uzgodnień pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Polecenie pracy zdalnej nie musi być wydane na piśmie, ale jak każde inne polecenie służbowe – może być wydane ustnie, mailem czy sms-em. Pracodawca może potwierdzić to polecenie na piśmie.
Na jak długi okres może być zlecona praca zdalna? Czy ten czas może ulec zmianie?
Ustawa nie określa maksymalnego okresu wykonywania pracy zdalnej. Decyzja w tym zakresie należy do pracodawcy – może to być czas oznaczony, jednakże uzasadniony przeciwdziałaniem COVID-19.
Co ważne, art. 3 ustawy traci moc po upływie 180 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Wydaje się zatem, że czas, na jaki pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie pracy zdalnej, nie może być dłuższy. Możliwe jest jednak zarówno skrócenie, jak i wydłużenie pierwotnie określonego okresu.
Czy pracownik może zakwestionować polecenie dotyczące pracy zdalnej?
Obowiązkiem pracownika jest stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę (art. 100 § 1 k.p.). Dotyczy to także polecenia pracy zdalnej.
Odmowa wykonania polecenia pracodawcy, o ile nie jest ono sprzeczne z prawem lub umową o pracę, może skutkować nałożeniem na pracownika kary porządkowej. Pracodawca może stosować karę upomnienia lub nagany za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, jak również przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 108 § 1 k.p.).
Czy praca zdalna może być powierzona niezależnie od warunków mieszkaniowych, rodzinnych? Co w sytuacji, gdy w miejscu zamieszkania w ocenie pracownika praca nie może być świadczona ze względu na warunki i stosunki panujące w domu?
Przepisy ustawy nie odwołują się do warunków mieszkaniowych lub rodzinnych pracownika przy polecaniu pracy zdalnej. Jednak w przypadku zgłoszenia przez pracownika braku możliwości świadczenia pracy w miejscu zamieszkania, pracodawca powinien wyznaczyć pracownikowi inne miejsce wykonywania pracy zdalnej.
Czy polecenie dotyczące pracy zdalnej musi zawierać uzasadnienie?
Ustawa nie przewiduje takiego obowiązku, określa natomiast, że pracodawca może polecić pracownikowi pracę zdalną tylko w celu przeciwdziałania COVID-19. Polecając pracownikowi pracę zdalną, pracodawca powinien więc działać w takim celu.
Czy są konkretne okoliczności (np. zachorowania w okolicy, regionie gdzie ma siedzibę pracodawca) upoważniające pracodawcę do stosowania pracy zdalnej? Czy wystarczy jego przeświadczenie i doświadczenie życiowe?
Zgodnie z ustawą „przeciwdziałanie COVID-19” to wszystkie czynności służące zapobieganiu rozprzestrzeniania się wirusa, profilaktyce czy zwalczaniu skutków choroby. To oznacza, że przesłanki polecenia pracownikowi pracy zdalnej są szerokie i w praktyce każdy pracodawca, choćby ze względu na profilaktykę, może polecić pracownikom pracę zdalną.
Czy pracodawca może polecić wykonywanie pracy zdalnej w innym miejscu niż dom pracownika?
Tak, z ustawy wynika, że pracodawca może powierzyć wykonywanie pracy zdalnej poza miejscem jej stałego wykonywania, a więc również w miejscu innym niż dom pracownika.
Czy w okresie zagrożenia koronawirusem pracodawca może wysłać pracowników na zaległe urlopy wypoczynkowe?
W przypadku zaległego urlopu wypoczynkowego, który nie został wykorzystany do 30 września następnego roku kalendarzowego, pracodawca ma prawo wysłać pracownika na zaległy urlop – nawet bez jego zgody – np. w okresie zagrożenia koronawirusem. Stanowisko to jest prezentowane przez Państwową Inspekcję Pracy.
Co w sytuacji, gdy pracodawca będzie musiał zamknąć swój zakład pracy (lub jego część)? Czy pracownik ma wtedy prawo do wynagrodzenia?
W takiej sytuacji lub gdy nie ma możliwości polecenia pracownikowi pracy zdalnej, pracownikowi za czas niewykonywania pracy – jeśli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy – przysługuje wynagrodzenie:
- wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną (dotyczy to pracowników wynagradzanych w stałej stawce godzinowej, np. 20 zł za godzinę lub w stałej stawce miesięcznej, np. 4 tys. zł miesięcznie – ci pracownicy także w czasie przestoju otrzymają te stawki wynagrodzenia)
- jeżeli wspomniany składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – pracownikowi przysługuje 60 proc. wynagrodzenia (dotyczy to m.in. pracowników, którzy otrzymują wynagrodzenie akordowe lub prowizyjne, czyli wynagrodzenie określone jako stawka za ilość wytworzonych produktów bądź określony procent przychodu/dochodu/zysku
W każdym innym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Należy bowiem uznać, że konieczność zamknięcia zakładu pracy w celu przeciwdziałania COVID-19 będzie przyczyną dotyczącą pracodawcy – mimo, że będzie to przyczyna niezawiniona przez pracodawcę.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Na co może liczyć pracownik? Jakie ulgi przysługują pracodawcy? Odpowiadamy!
15.03.2020
Kiedy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, chociaż zostaje w domu? Na jakie ulgi może liczyć pracodawca? Ustawa dotycząca szczególnych rozwiązań w walce z koronawirusem zawiera szereg nowych regulacji skierowanych m.in. do pracowników i pracodawców. Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania.
Na co mogą liczyć pracownicy?
Praca zdalna – na zlecenie pracodawcy pracownik wykonuje pracę poza stałym miejscem pracy, np. w domu, za co otrzymuje niezmienione wynagrodzenie.
Jeżeli pracownik zostanie zwolniony z obowiązku świadczenia pracy – zachowa prawo do wynagrodzenia za czas przestoju. Prawo do wynagrodzenia zachowa też w przypadku odsunięcia od pracy z powodu „wystąpienia zdarzenia wskazującego na zmianę stanu zdrowia pracownika”.
Uwaga, jeśli pracownik dobrowolnie powstrzyma się od pracy i nie otrzyma zaświadczenia lekarskiego ani decyzji państwowego inspektora sanitarnego, to nie przysługuje mu prawo do świadczeń pieniężnych w razie choroby.
Jeśli pracownik jest chory, czyli stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego – przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy. Wynagrodzenie i zasiłek chorobowy przysługują również pracownikom, którzy zostali poddani kwarantannie lub izolacji na mocy decyzji państwowego powiatowego inspektora sanitarnego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego.
Pracownik sprawujący osobistą opiekę nad chorym dzieckiem lub członkiem rodziny, gdy lekarz wystawił z tego tytułu zaświadczenie lekarskie, może liczyć na zasiłek opiekuńczy na ogólnych zasadach. Uwaga! Prawo do zasiłku opiekuńczego ma także pracownik sprawujący opiekę nad dzieckiem objętym kwarantanną lub izolacją na mocy decyzji państwowego powiatowego inspektora sanitarnego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego.
W przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko, pracownikowi przysługuje prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego (14 dni).
Kwarantanna – i co teraz?
Państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny może wydać decyzję o poddaniu kwarantannie osoby, która jest:
- zakażona
- chora na chorobę zakaźną
- podejrzana o zakażenie lub chorobę zakaźną
- miała styczność ze źródłem tzw. biologicznego czynnika chorobotwórczego
Uwaga! Decyzja może zostać wydana na podstawie rozmowy telefonicznej i zostać dostarczona
płatnikowi składek lub do placówki ZUS po zakończeniu kwarantanny lub izolacji.
Jakie prawa przysługują osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu w przypadku kwarantanny, izolacji własnej lub dziecka?
Za okres kwarantanny lub izolacji z powodu koronawirusa przysługuje, na podstawie decyzji państwowego inspektora sanitarnego, wynagrodzenie za czas choroby/zasiłek chorobowy/zasiłek opiekuńczy wypłacane przez pracodawcę albo ZUS.
W przypadku, gdy państwowy inspektor sanitarny wyda decyzję o konieczności poddania się kwarantannie lub izolacji, decyzja ta stanowi podstawę do wypłaty świadczenia z tytułu choroby własnej lub zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem (60 dni w roku na wszystkie dzieci do lat 14, a na niepełnosprawne w wieku 14-18 lat – 30 dni) lub członkiem rodziny (14 dni w roku kalendarzowym, np. na poddane kwarantannie lub izolacji dzieci powyżej lat 14).
Muszę odbyć kwarantannę – ile pieniędzy dostanę?
Za czas trwania kwarantanny lub izolacji przysługuje wynagrodzenie za czas choroby, zasiłek chorobowy lub zasiłek opiekuńczy w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, czyli w przypadku pracownika – 80 proc. wynagrodzenia z okresu 12 miesięcy.
Zamknięto żłobek, do którego chodzi moje dziecko, na co mogę liczyć?
- W przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły – rodzicowi dziecka do lat 8 przysługuje dodatkowy 14-dniowy zasiłek opiekuńczy. Zasiłek przysługuje na równi matce, jak i ojcu, ale nie wypłaca się go obojgu rodzicom, tylko temu, który sprawuje opiekę.
- Zasiłek można uzyskać na podstawie oświadczenia o nieprzewidzianym zamknięciu żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, które składa się pracodawcy lub do ZUS-u. Druk jest dostępny do pobrania na stronie ZUS-u.
- Zasiłek opiekuńczy wypłaca się w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe.
Jesteś przedsiębiorcą i masz problemy finansowe? Zobacz, co możesz zrobić
Jeżeli jesteś przedsiębiorcą i w związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa znalazłeś się w trudnej sytuacji finansowej, możesz liczyć na wsparcie. Co możesz zrobić? Na co możesz liczyć?
Zawiesić działalność gospodarczą
Przedsiębiorca wpisany do CEiDG może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na czas nie krótszy niż 30 dni. W tym okresie nie płaci żadnych składek, nie może jednak wykonywać działalności ani osiągać z niej przychodów.
Ulgi w spłacie składek lub umorzenia należności z tytułu składek do ZUS
Przedsiębiorcy, których dotykają opóźnienia lub brak realizacji dostaw, zatory płatnicze, absencja pracowników, związane ze wzrostem zachorowalności lub czynnościami mającymi na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa obywateli, mogą skorzystać z: odroczenia terminu płatności składek, układu ratalnego, a także umorzenia należności.
Odroczenie terminu płatności składek
Jeśli przedsiębiorca ma problem z opłaceniem w ustawowym terminie składek bieżących lub przyszłych, których termin płatności jeszcze nie upłynął. O odroczenie terminu płatności składek może ubiegać się każdy płatnik aktualnie zobowiązany do ich opłacania, który ma chwilowe problemy finansowe uniemożliwiające pozyskanie środków na uregulowanie składek w ustawowym terminie płatności. Ważne! Przedsiębiorca nie zapłaci wtedy odsetek za zwłokę, a jedynie opłatę prolongacyjną.
Odroczenie może dotyczyć składek na:
- ubezpieczenia społeczne
- ubezpieczenie zdrowotne
- Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- Fundusz Emerytur Pomostowych
Wniosek o odroczenie należy złożyć najpóźniej w dniu terminu płatności składek.
Układ ratalny
Jeśli przedsiębiorca ma zadłużenie z tytułu składek i nie może go spłacić jednorazowo, może złożyć wniosek o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty. Przedsiębiorca nie zapłaci wtedy odsetek za zwłokę, a jedynie opłatę prolongacyjną. Po podpisaniu układu ew. postępowanie egzekucyjne zostaje zawieszone.
O układ ratalny mogą wystąpić:
- przedsiębiorcy i byli przedsiębiorcy
- spadkobiercy, osoby trzecie i następcy prawni, czyli osoby, na które przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek,
- małżonkowie odpowiadający z majątku wspólnego za zadłużenie z tytułu składek współmałżonka
- pełnomocnik, czyli osoba, która jest upoważniona przez przedsiębiorcę lub inne osoby odpowiedzialne za zadłużenie.
Na raty można rozłożyć w pełnej wysokości składki na: ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych – wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi do dnia złożenia wniosku. Na raty zostaną również rozłożone dodatkowa opłata i koszty upomnienia.
Umorzenie należności
Jeśli przedsiębiorca poniósł straty materialne w wyniku nadzwyczajnego zdarzenia, które powoduje, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić go możliwości dalszego prowadzenia działalności. Umorzeniu podlegają wyłącznie należności z tytułu składek za siebie. Umorzone składki i okres nie będą się liczyć przy ustalaniu prawa do świadczeń. Postępowanie egzekucyjne zawiesza dopiero podpisanie umowy z ZUS, a nie samo złożenie wniosku.
Wsparcie ZUS – zadzwoń i dowiedz się więcej
W placówkach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych działają doradcy ds. ulg i umorzeń. Udzielają informacji oraz pomagają skompletować i wypełnić dokumenty. Z doradcą można porozmawiać telefonicznie lub umówić się na spotkanie. Jednak w związku z działaniami profilaktycznymi, które mają zapobiegać szybkiemu rozprzestrzenianiu się koronawirusa w Polsce, ZUS prosi o ograniczenie bezpośrednich wizyt w placówkach Zakładu.
W Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS (tel. 22 560 16 00) zostały uruchomione specjalne linie tematyczne dla osób, które potrzebują informacji na temat:
- zasiłku opiekuńczego i świadczenia z powodu poddania się kwarantannie lub izolacji – po uzyskaniu połączenia z infolinią ZUS – na klawiaturze numerycznej telefonu należy wybrać 0 – połączenie z konsultantem, a następnie 9 – zasiłek opiekuńczy i świadczenia z powodu poddania się kwarantannie lub izolacji
- ulgi i umorzenia oraz zawieszenia działalności – po uzyskaniu połączenia z infolinią ZUS – na klawiaturze numerycznej telefonu należy wybrać 0 – połączenie z konsultantem, a następnie 7 – ulgi i umorzenia oraz zawieszenie działalności
